АСБ кезіндегі қорқыныштар. Ата-аналарға ұсыным.
Аутизм спектрінің бұзылуы (ASD) бар балаларда қорқыныш көбінесе ерекше түрде көрінеді. Олар ересектер үшін түсініксіз болуы мүмкін, кенеттен пайда болады, өте күшті және кейде ұзақ болады.
Неліктен қорқыныш пайда болады:
1. Қабылдау ерекшеліктері.
АСБ бар бала әлемді басқаша естуі, көруі немесе сезінуі мүмкін. Мысалы, шаңсорғыштың немесе араластырғыштың дыбысы оған тым қатты, жарқын жарық-кесу, киімнің жанасуы-жағымсыз болып көрінеді. Бұл біз үшін кішкентай нәрсе, ол үшін күшті сенсорлық ынталандыру.
Сондықтан мұндай балаларда қорқыныш көбінесе дыбыстармен, жарықпен, жанасумен, иістермен байланысты.
2. Түсіну және болжау қиындықтары.
АСБ бар нәресте заттардың қайдан келетінін, адамдар қайда жоғалып кететінін, ананың неге кететінін түсінбеуі мүмкін. Барлық жаңа нәрселер алаңдатады, өйткені ол бұдан әрі не болатынын "болжай" алмайды.
Сондықтан оның өміріндегі тұрақтылық пен қайталану өте маңызды.
3. Өз сезімдерін түсінбеу.
Кейде бала сыртқы емес, ішкі күйінен қорқады-жүрек соғысы, қатты тыныс алу, іштің ауыруы. Ол не болып жатқанын түсіндіре алмайды және дүрбелеңмен әрекет етеді.
Балаға қалай көмектесуге болады:
1. Тұрақты жағдай.
Күнді әдеттегі тәртіппен өткізуге тырысыңыз. Барлық жаңа нәрселерді біртіндеп кішкене қадамдармен, түсіндірумен және дайындықпен енгізіңіз.
2. Оқиғалар туралы ескертіңіз.
Бала әлі сөйлемесе де, оған қазір не болатынын айтыңыз:
"Енді шаңсорғышты қосайық. Ол қатты шу шығарады, бірақ біз бармыз, бәрі жақсы".
3. Сенсорлық шамадан тыс жүктемелерді азайтыңыз.
Қатты дыбыстар, жыпылықтайтын шамдар, күшті иістер, қатты жанасулар-аулақ болған жөн.
4. Қауіпсіздік бұрышын жасаңыз.
Баланың баспана алатын орны болсын-сүйікті көрпе, жұмсақ ойыншық, таныс жастық. Бұл мазасыздық деңгейін төмендетуге көмектеседі.
5. "Қорқынышпен бетпе-бет келуге"мәжбүрлемеңіз.
АСБ бар балалар "бетпе-бет келу"арқылы қорқыныштан аспайды. Оларға қауіпсіздік сезімі болған кезде ғана біртіндеп бейімделу қажет.
6. Сабырлы болыңыз.
АСБ бар балалар ересек адамның эмоционалды жағдайын нәзік сезінеді. Егер сіз алаңдасаңыз-бала оны ұстап алады және одан да қатты қорқады.
Көмекке қашан жүгіну керек
Егер бала жиі себепсіз жыласа, тұрмыстық дыбыстардан қорқатын болса, қатты ашуланшақ болса немесе белгілі бір жерлерден/адамдардан аулақ бола бастаса-мұны балалар психиатрымен немесе нейропсихологпен талқылаған жөн.
Ерте араласу қолдау әдістерін таңдауға, мазасыздық деңгейін төмендетуге және баланың бейімделуін жеңілдетуге көмектеседі.
Есіңізде болсынІ
Қорқыныш-бұл "жаман мінез-құлықтың" белгісі емес, шамадан тыс жүктеме немесе әлемді түсінбеу белгісі.
Ересек адам жасай алатын ең маңызды нәрсе-жақын болу, сабырлы болу және болжау.
Бала өзінің асықпайтынын, үкім шығармайтынын немесе қорқытпайтынын білгенде, оның ішкі әлемі біртіндеп тыныш және қауіпсіз бола бастайды.
Дайындаған: психиатр дәрігер Удербаева Г.М.